Бюджет үтәлеше уңай бәяләнә

Үткән шимбәдә Казанда узган Татарстан Республикасы Финанс министрлыгының, Федераль салым хезмәтенең, Федераль казначылыкның ТР буенча идарәләре уртак коллегиясендә 2016 елга республика тупланма бюджетын үтәү йомгаклары һәм финанс, казначылык, салым органнарының киләсе елга бурычлары каралды. Коллегиядә  Татарстан Президенты Рөстәм Миңнеханов, РФ финанс министры Антон Силуанов катнашты. Киңәшмәдә нинди мәсьәләләрнең күтәрелүе, республиканың төп финанс документының ничегрәк үтәлүе һәм 2017 елда нинди бурычларны хәл итәргә кирәклеге турында сөйләвен үтенеп, Татарстан финанс министры Радик Гайзатуллинга мөрәҗәгать иттек.

– Радик Рәүфович, баш­ка субъектлар белән чагыштырганда, респуб­ли­каның хәле ничегрәк?

 
– Безнең республика донор-төбәк булып торганлыктан, йомгаклау колле­гияләрендә Федераль министрлык җитәкче­легенең катнашуы табигыйгә әй­лә­неп бара. Әлбәттә, без­нең өчен зур дәрәҗә бу. Ул да безнең эшчәнлекне югары бәяли. Татарстан Республикасы үз бюджетына керем­нәрне туп­лау күләме буенча Россия Федерациясе субъектлары арасында бишенче урында тора. Өстәвенә соңгы биш елда респуб­ли­каның үз бюджетына туплана торган  керем­нәре күләме  беренче унлык­ка керүче төбәкләр белән чагыштырганда иң югары темп­та үсә.

 
Татарстан 11 айда төп керем чыганаклары ягыннан табышка салым буенча 66 миллиард сум күрсәткече бе­лән бишенче урында тора. Физик затлар керем­нә­ренә салым буенча – РФ субъектлары арасында җи­денче урында. Шуны басым ясап әйтәсем килә: Татарстан тө­бәк­ләр арасында физик затлар керемнәренә са­лым­ның үсүе буенча инде бер­ничә ел рәттән иң зур процентка ия.

Идел буе федераль округында соңгы 5 елда керем­нәрнең уртача үсеш темплары ягыннан беренче урында торабыз. Шулай ук Татарстан Республикасы бер кешегә туры килә торган керем күләме һәм быелның 11  аендагы керем күләме буенча да Идел буе федераль округы субъектлары арасында – беренче урында.

– Әлегә илебездә икътисадый вәзгыятьнең тот­рыксыз булуын белеп торабыз. Бюджетның керем өлеше ничегрәк тупланды? Нинди кыенлыклар алдында калырга туры килде?

– Икътисадта кризисның хөкем сөрүенә карамастан, предприятиеләр һәм товар җитештерүчеләребез салым керемен планлаштырылган күләмдә тәэмин итү­гә кереште. Әйтергә  ки­рәк, бюджетка әлеге керем­нәр­нең зур өлешен ел саен 7 зур салым түләүче тот­рыклы төстә тәэмин итеп килә. Рес­публика файдасына нәтиҗә­ле һәм намус белән эш­ләүләре өчен аларга аерым рәхмәт сүз­ләре җиткерәсе килә.

Агымдагы елның 11 аенда республикабыз терри­ториясендә барлыгы 619 миллиард сум күләмендә салымнар, керемнәр, таможня җыемнары һәм пошлиналар, бюджеттан тыш фондларга чигерүләр тупланды, шуның 428 миллиард сумы – бюд­жетларның салым һәм салым булмаган керемнәре. Ел йомгаклары буенча барлыгы 680 миллиард сум күләмендә керем туплану көтелә, шу­ның 471 миллиард сумы – салым һәм салым булмаган керем­нәр.
Республика бюджетын һәм җирле бюджетларны бул­дыручы төп салымнар җыелып бетте. Шулай да физик затлар кеременә салым һәм транспорт салымын тү­ләүләрне җыю буенча бер­никадәр артта калу бар. Бу са­лымнарны республикабызда яшәүчеләр түли. Татарстанлылар ел азагына кадәр барлык мөлкәти салымнарын түләсен иде, ди­гән теләктә калабыз.

Республика тупланма бюд­жетына кергән салым булмаган керемнәр күләме, узган елдагыга караганда бер­никадәр артып, 15 миллиард сумнан артыграк тәшкил итә.2016 елда 27 миллиард сум күләмендә федераль средстволар һәм фонд­лар­ның средстволары алыну көтелә.

– Бюджетның чыгым өлеше ничегрәк үтәлде? Планлаштырылган барлык чараларны хәл итүгә ирешелдеме?

–  2016 елда Татарстан Рес­публикасы тупланма бюджеты чыгымнары 264 миллиард сум тәшкил итә. Быел чыгымнарны үтәү кысаларында беренче чиратта кирәкле һәм социаль әһәмиятле чыгымнар төп урынны алып тора. Рес­публиканың тупланма бюджетында аларның өлеше – 72 процент. Беренче чиратта кирәкле чыгымнар структурасында хезмәт хакының өлеше – 56 процент. Бюджет чыгымнарында шактый ук зур өлешне Россия Федерациясе Прези­дентының май ае указларын тормышка ашыруга юнәл­дерелгән чаралар алып тора.

2016 елда бюджет чыгымнары нәтиҗәсен арттыру эше кысаларында, сөт ризыкларын һәм тукландыруны оештыру хезмәте күр­сәтүне үзәкләштерелгән төс­тә сатып алуларны кертеп, бюджет учрежде­ниеләре өчен азык-төлекне үзәкләш­те­релгән сатып алу чаралары хәл ителде. Бу хакта ел дәвамында сез­нең газетада да тәфсилле берничә язма дөнья күрде. Үткәрелгән чаралар республика бюджет учреж­дение­ләрен сыйфатлы азык-төлек белән үз вакытында тәэмин итү һәм янга калдырылган акчаны бюджет учреждение­ләренең мат­ди-техник базасын үс­терүгә юнәлтү мөмкин­леге бирде. Эконо­миялән­гән ак­ча­сы­ның һәр учреж­де­ние­нең үзендә калганлыгын басым ясап әйтә­сем килә.

– Республикабызның, Россиядә әйдәп баручы төбәкләрнең берсе булып торуына карамастан, дәү­ләт бурычы бар. Бурыч күләме күпме?

 
– 2016 ел йомгаклары буенча Татарстан Республикасы дәүләт бурычы 95 миллиард сум тәшкил итә. Ел башындагы белән чагыштырганда, дәүләт  бурычы күләме 3,5 миллиард сумга артыг­рак. Бурычның үсүе федераль бюджеттан җәлеп ител­гән кредит  күләме артуга бәйле. Агымдагы елда федераль  бюджеттан барлыгы 5,7 миллиард сум күләмендә кредит җәлеп ителде. Федераль кредитлар буенча бурыч реструклаштырылган, 2023 елдан башлап ул бертигез өлешләрдә  түләнәчәк. Республиканың, элекке­чә үк, коммерция кредитлары буенча бурыч йөк­ләмәләренә ия булмавын аерым билгеләп үтәсем килә.

– Президент 28 ноя­брьдә республика бюд­­­жеты турында законны имзалады. Закон басылып та чыкты. Киләсе елга һәм алдагы чорга бюд­жет­лар­ның үзенчә­лек­ләре турында тәф­силләп сөй­ләдек инде. Шулай да ки­ләсе елда аеруча нәрсә­ләргә игътибар итәргә кирәк булуын һәм финансистлар алдында нинди бурычлар куюыгызны сөй­­­ләп үтмәссезме.

– 2017 елга бюджет 7,6 мил­лиард сум күләмендә дефицит белән кабул ителде. Моннан тыш федераль бюджетка 6,8 миллиард сум күләмендә бюджет кре­дит­ы­­ның бер өлешен кире кайтарырга кирәк булачак.
Бюджетның керем өле­шенә федераль законнардагы үзгәрешләр дә уңай, шулай ук тискәре яктан йогынты ясый.

2017 елда керемнәр өл­кәсендә керемнәрне үстерү һәм салымнарны максималь дәрәҗәдә туплау, салым тү­ләүләре буенча бурычны киметү чараларын үткәрүне дәвам итәргә кирәк булачак. Шулай ук дәүләт һәм муниципаль мөлкәттән дә нәти­җә­лерәк файдаланырга туры киләчәк.
2017 елда чыгымнар өл­кәсендә түләү срогы чыккан кредиторлык бурычы, финанслау лимитлары бе­лән тәэмин ителмәгән чыгымнар, кабул иткәндә һәм үтәү процессында бюджетларда нигезсез чыгымнар хасил булуга юл куймаска кирәк. Киләсе елда бюджет уч­реждениеләре чыгымнарын финанслауны дәүләти һәм муниципаль хезмәтләр күр­сәтүнең финанс нормативлары нигезендә хәл итәр­гә кирәк.

Шулай итеп, без тотрык­лы керем базасына ия булып һәм планлаштырылган ке­ремнәрне җыюга ирешеп, халыкның барлык тормыш өлкәләрен колачлаган һәм тормыш сыйфатын алга таба яхшыртуга юнәлтелгән чыгым өлешен сыйфатлы, нәти­җәле итеп үтәргә тиешбез.
Форсаттан файдаланып, республикабызда яшәү­челәрне якынлашып килүче Яңа ел белән котлыйм һәм аларга нык сәламәтлек, гаилә бәхете, барлык эшләрендә уңышлар һәм иминлек телим!